Παρότι το «Altered States» εντάσσεται γενικά στο ρεπερτόριο του τρόμου (εκεί το συναντούσαμε άλλωστε στη νοσταλγική εποχή των video clubs) είναι κάτι πολύ παραπάνω. Είναι μια πολυδιάστατη κινηματογραφική εμπειρία που συνδυάζει τρόμο, επιστημονική φαντασία, επιστήμη, ψυχεδέλεια και υπαρξιακή φιλοσοφία μαζί! Κι αν όλα αυτά σας φαίνονται βαριά και μόνο στην ανάγνωση, τότε πού να δείτε και την ίδια την ταινία.
Προτού γράψουμε την εκτίμησή μας για την ιστορική αυτή ταινία, να αναφέρουμε ότι βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Paddy Chayefsky που εκδόθηκε το 1978. Τόσο το βιβλίο όμως όσο και η ταινία αντλούν στοιχεία από τα πραγματικά πειράματα γύρω από την ανθρώπινη συνείδηση που πραγματοποίησε ο νευροεπιστήμονας και ψυχαναλυτής John C. Lilly από τη δεκαετία του ’50 και μετά.
Με σκηνοθέτη τον δημιουργικό Ken Russell και πρωταγωνιστή τον πάντα αγαπημένο William Hurt, το φιλμ εξερευνά τις διάφορες καταστάσεις της ανθρώπινης συνείδησης μέσα από μια δεξαμενή απομόνωσης. Σε αυτήν μπαίνει συχνά ως «πειραματόζωο» ο ανήσυχος επιστήμονας Edward Jessup που είναι και ο κύριος πρωταγωνιστής της ταινίας. Μέσω μεταλλάξεων σε προγενέστερες μορφές της εξελικτικής διαδρομής της ζωής βιώνει τις διαφορετικές συνειδησιακές καταστάσεις ενώ παράλληλα βλέπει ποικίλες παραισθησιογόνες εικόνες.
Τα πράγματα όμως δεν πάνε τόσο καλά όσο νόμιζε. Οι μεταλλάξεις στη δεξαμενή απομόνωσης έχουν απρόβλεπτες συνέπειες που θα θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή του Edward, της αγαπημένης του και των συνεργατών του. Θα καταφέρει να δώσει ένα τέλος σε αυτό το επικίνδυνο πείραμα ή θα καταβροχθισθεί από τις αλλεπάλληλες μεταλλάξεις;
Σε μια συνέντευξη στους The New York Times το 1981, πολλοί ηθοποιοί της ταινίας δήλωσαν ότι δοκίμασαν να μπουν στην δεξαμενή απομόνωσης. Ο William Hurt μάλιστα ανέφερε ότι βίωσε παραισθήσεις ενώ η συμπρωταγωνίστριά του, Blair Brown, είπε ότι την βρήκε πολύ χαλαρωτική.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το «Altered States» είναι μια αλλόκοτη ταινία με δύσκολα θέματα και αρκετό πειραματισμό. Είναι μια ασυνήθιστη ταινία που δεν μπορείς να την βάλεις εύκολα σε καλούπι. Παρά τον επιστημονικό χαρακτήρα της, δεν στερείται συναισθήματος και δραματικής ατμόσφαιρας. Μάλιστα και τα δύο γίνονται πολύ έντονα καθώς πλησιάζουμε στο τέλος. Απόλυτο highlight είναι οι σκηνές με τις παραισθήσεις του πρωταγωνιστή με κορυφαία την θέαση της κόλασης σε μια πραγματικά επιβλητική σεκάνς.
Τα εφέ των παραισθήσεων είναι φοβερά για τα δεδομένα της εποχής και σε ταξιδεύουν στον ψυχεδελικό κόσμο του ήρωα. Εκτός από τις σουρεαλιστικές σκηνές των παραισθήσεων υπάρχουν και άλλες δυνατές σεκάνς όπως αυτή που ο Edward μεταμορφωμένος σε πρωτόγονο αγριάνθρωπο ξεχύνεται στους νυχτερινούς δρόμους της πόλης προκαλώντας καταστροφές και αναστάτωση σε έναν ζωολογικό κήπο. Προς το φινάλε συναντάμε επίσης δύο ακόμα δραματικές σκηνές με συνοδεία πολύχρωμων, φωτεινών εφέ που έχουν τη δική τους χάρη.
Πολύ καλές είναι και οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών, πλούσιες σε συναίσθημα και ζωντάνια. Εξαιρετική και η σκηνοθεσία του Russell ο οποίος φροντίζει να εμπλουτίζει ηχητικά την ταινία του με παράξενους, υποβλητικούς ήχους στα σημεία των παραισθήσεων και των μεταλλάξεων αυξάνοντας έτσι το σασπένς. Από την άλλη, η ταινία σαφώς δεν είναι τέλεια. Ο χρόνος μοιάζει να έχει αφήσει κάποια σημάδια πάνω της παρότι ακόμα κρατάει καλά.
Μερικές σεναριακές υπερβολές και ευκολίες (ειδικά προς το φινάλε) φανερώνουν μια σποραδική έλλειψη έμπνευσης και μια βιασύνη να μπει ένα τέλος στο αλλόκοτο αυτό ταξίδι. Αλλά και ο ρυθμός δεν είναι τόσο γρήγορος όσο θα θέλαμε. Καταλαβαίνω ότι η ταινία χρειαζόταν χρόνο για να εξηγήσει το επιστημονικό της περιεχόμενο αλλά θα μπορούσε να το κάνει με πιο ευέλικτο τρόπο ώστε να μην κουράζει τον θεατή.
Συμπερασματικά, το «Altered States» δεν είναι ταινία για όλους. Κινούμενη κάπου μεταξύ κλασικής και cult, απευθύνεται στο δικό της κοινό με τους πιο ανοικτούς ορίζοντες και την διάθεση για εναλλακτικές προσεγγίσεις. Όσο δυσκολοχώνευτη κι αν είναι όμως θεωρώ πως αξίζει να της ρίξουν μια «ματιά» και οι νεότεροι θεατές, τουλάχιστον όσοι επιθυμούν να λάβουν μια διαφορετική εμπειρία από το παλιό cinema της sci-fi/horror συνομοταξίας. Μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης σε φιλοσοφικά πλαίσια και να χορηγήσει μπόλικη τροφή για σκέψη.