Ετοιμαστείτε για ένα ταξίδι σ’ ένα πολύ μακρινό κινηματογραφικό παρελθόν. Χώρα προορισμού η Μεγάλη Βρετανία, μια χώρα με σπουδαία και πολυετή παράδοση στο cinema τρόμου. Δύο μέρες μετά την παράδοση των Ιαπώνων στους Συμμάχους και το επίσημο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κυκλοφόρησε στη Γηραιά Αλβιώνα ένα σπάνιο κινηματογραφικό διαμάντι τρόμου που έμελλε να ασκήσει σημαντική επιρροή στη μετέπειτα βρετανική σκηνή αλλά και πέρα απ’ αυτή (βλέπε π.χ. την αμερικανική σειρά «Twilight Zone»). Ο λόγος για το μνημειώδες «Dead of Night» των ιστορικών Ealing Studios, ένα από τα παλαιότερα σπονδυλωτά φιλμ τρόμου στην ιστορία του κινηματογράφου. Μπορεί οι Γερμανοί να είναι απ’ ό, τι φαίνεται οι πρωτεργάτες των ανθολογιών τρόμου, με το «Eerie Tales» του 1919 να αναγνωρίζεται ως η πρώτη ανθολογία τρόμου όλων των εποχών, όμως οι Βρετανοί είναι αυτοί που τις τελειοποίησαν και τις κατέστησαν δημοφιλείς στις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Ανάμεσα σ’ αυτά τα χρονικά πλαίσια στέκεται απομονωμένο αλλά περήφανο το κλασικό πια «Dead of Night», που γρήγορα ξεχώρισε και προκάλεσε αίσθηση στη βρετανική σκηνή σε μια δύσκολη εποχή για το cinema τρόμου καθώς οι ταινίες τρόμου ήταν απαγορευμένες λίγο καιρό πριν την κυκλοφορία του στη Μεγάλη Βρετανία και για όλο το διάστημα του πολέμου.
Στη σκηνοθεσία του «Dead of Night» βρίσκονται τέσσερις διαφορετικοί σκηνοθέτες οι οποίοι οπτικοποιούν ιστορίες διάσημων συγγραφέων όπως οι H.G. Wells και E.F. Benson καθώς και το σενάριο των Angus MacPhail (γνωστός για την συνεργασία του με τον Hitchcock) και John Baines. Στο cast συναντάμε πολλούς καλούς ηθοποιούς του κινηματογράφου και του θεάτρου της Μεγάλης Βρετανίας κυρίως. Σ’ αυτή την προσπάθεια με την αφθονία εμπλεκομένων παίρνουμε μια θεσπέσια γεύση παλιού, ατμοσφαιρικού τρόμου ο οποίος παρότι παρουσιάζεται φανερά σε συγκρατημένα πλαίσια (φανταστείτε για ποια εποχή μιλάμε), εντούτοις καταφέρνει να σοκάρει με πρωτοποριακό στιλ για την εποχή, τόσο με την γνήσια τρομακτική φύση ορισμένων ιστοριών όσο και με το ανατρεπτικό φινάλε της κεντρική ιστορίας-κορμού. Ας εισέλθουμε λοιπόν στα άδυτα του «Dead of Night» για να ανακαλύψουμε τα μυστικά του.
Η ιστορία-κορμός απ’ την οποία ξεπηδούν οι ξεχωριστές ιστορίες μας δείχνει την έλευση ενός αρχιτέκτονα σ’ ένα εξοχικό σπίτι όπου έχουν συγκεντρωθεί διάφορα πρόσωπα τα οποία ο αρχιτέκτονας ισχυρίζεται ότι βλέπει στο ίδιο παράξενο και ασαφές όνειρο. Επίσης ο αρχιτέκτονας μπορεί και προβλέπει διάφορα συμβάντα που πρόκειται να γίνουν στο σπίτι, όπως μελλοντικές επισκέψεις προσώπων. Οι συγκεντρωμένοι τεστάρουν την προβλεπτική ικανότητα του αρχιτέκτονα και παράλληλα αφηγούνται από μια προσωπική ιστορία ο καθένας τους, στην οποία ισχυρίζονται ότι βίωσαν μια παράξενη εμπειρία υπερφυσικού τύπου. Οι ιστορίες που εκτίθενται στην οθόνη μας φέρουν μια γενική «περιγραφική» ονομασία, που συνοψίζει το κεντρικό τους θέμα.
Εκτός από την καθαρά φιλμική επίδρασή του στο cinema τρόμου, το «Dead of Night» με την κυκλική δομή του επηρέασε και τον Άγγλο αστρονόμο Fred Hoyle στη διαμόρφωση της απαρχαιωμένης πλέον επιστημονικής θεωρίας της «Σταθερής Κατάστασης» όπου η ύλη παράγεται αδιάκοπα από το μηδέν. Επίσης, ο μεγάλος Martin Scorsese συμπεριέλαβε το «Dead of Night» στις 11 τρομακτικότερες γι’ αυτόν ταινίες όλων των εποχών, τοποθετώντας το στην 5η θέση της λίστας του.
Στην πρώτη ιστορία (Hearse Driver) παρακολουθούμε τη μυστηριώδη εμπειρία ενός οδηγού αυτοκινητιστικών αγώνων ο οποίος μετά τον παρολίγον θανάσιμο τραυματισμό του, αναρρώνει στο νοσοκομείο αλλά αναστατώνεται από τη θέαση ενός τρομακτικού οδηγού νεκροφόρας που τον πληροφορεί ότι «υπάρχει χώρος για άλλον έναν»! Στην δεύτερη ιστορία (Christmas Party) μια νεαρή κοπέλα διηγείται τη συνάντησή της με το φάντασμα ενός παιδιού σ’ ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι στο σπίτι όπου αυτό είχε δολοφονηθεί από την αδερφή του. Η τρίτη ιστορία (Haunted Mirror) περιστρέφεται γύρω από έναν μυστηριώδη, καταραμένο καθρέφτη που επηρεάζει επικίνδυνα την συμπεριφορά ενός άντρα και θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της γυναίκας του. Η τέταρτη ιστορία (Golfing Story) διηγείται την κωμικοτραγική (κυριολεκτικά) τροπή που παίρνει ο αγώνας γκολφ δύο αντρών, ο νικητής του οποίου θα ανταμειβόταν με τη γυναίκα που έτυχε να αγαπούν και οι δύο. Η πέμπτη και τελευταία ιστορία (Ventriloquist’s Dummy) αφηγείται τη τις δραματικές στιγμές που ζει ένας εγγαστρίμυθος ο οποίος πιστεύει ότι η αγενής κούκλα του είναι ζωντανή και επηρεάζει καταστάσεις.
Αν εξαιρέσουμε την τέταρτη ιστορία με το γκολφ, η οποία μοιάζει να είναι εκτός κλίματος κινούμενη σε ανάλαφρα κωμικά μοτίβα χωρίς καθόλου τρομάρες και ατμόσφαιρα, οι υπόλοιπες είναι οπωσδήποτε από ικανοποιητικές έως πολύ καλές με την τελευταία ιστορία να ξεχωρίζει αισθητά από τις άλλες. Βασικά, η εν λόγω ιστορία είναι και ένας από τους λόγους που κατέστησαν το «Dead of Night» ιστορική ταινία. Η αλλόκοτη σχέση του εγγαστρίμυθου με την κούκλα του απεικονίζεται με αριστουργηματική πειστικότητα, αναδεικνύοντας τις έννοιες της παράνοιας και των τρομακτικών ψυχώσεων, καλύτερα κι από σημερινές απόπειρες. Αρκετά τρομακτική είναι και η ιστορία με τον καταραμένο καθρέφτη καθώς και η πρώτη ιστορία με την μακάβρια ατάκα του οδηγού της νεκροφόρας να σηκώνει την τρίχα κάγκελο έστω και για λίγα δευτερόλεπτα.
Αλλά η δύναμη του «Dead of Night» δεν περιορίζεται στις επιμέρους ιστορίες αλλά και στην κεντρική ιστορία-περιτύλιγμα. Σε αυτήν ξεχωρίζει μια ενδιαφέρουσα ποικιλία χαρακτήρων οι οποίοι πέρα από τις ιστορίες που αφηγούνται, αφιερώνονται και σε αξιοπρόσεκτους μεταξύ τους διαλόγους με γνώμονα την επεξήγηση της όλης κατάστασης και την αποσαφήνιση του ονείρου του αρχιτέκτονα. Μέσα σ’ όλους διακρίνεται περισσότερο ο σκεπτικιστής γιατρός που προσπαθεί να εξηγήσει τις εμπειρίες του καθενός χρησιμοποιώντας επιχειρήματα μέσα από την επιστήμη και τη λογική. Μετά το πέρας και της πέμπτης ιστορίας το φιλμ δείχνει ακόμα πιο πολύ τα δόντια του και χωρίς χρονοτριβές μας βυθίζει σε μια εφιαλτική αλληλουχία ανατροπών, παράνοιας, τρόμου και σουρεαλισμού που καθηλώνει.
Αλλά ας σταματήσουμε εδώ τους επαίνους καθώς μπορεί να γράφει κανείς για ώρες αναλύοντας κάθε πτυχή του πολυεπίπεδου αυτού έργου. Πρόκειται για μια από τις κορυφαίες ανθολογίες τρόμου όλων των εποχών. Διατηρεί την δυναμική της μέσα στις δεκαετίες χωρίς να φαίνεται απαρχαιωμένη ή μπαγιάτικη, βγάζοντας κοροϊδευτικά τη γλώσσα στον χρόνο – τον αδυσώπητο αυτό κριτή που όλες οι ταινίες έχουν λόγο να φοβούνται. Τα σέβη μας…
Θετικά: Ευφυές και πρωτότυπο σενάριο, μεγαλειώδες μοντάζ, τουλάχιστον τρεις πολύ καλές ιστορίες, φινάλε για σεμινάριο όπου οι λέξεις «ανατρεπτικό» και «αναπάντεχο» πιθανώς δεν αρκούν για να περιγράψουν την μεγαλοσύνη του.
Αρνητικά: Η αδύναμη τέταρτη ιστορία όπου η προσπάθεια να εισαχθούν κωμικά στοιχεία μοιάζει εντελώς παράταιρη με τις εξελίξεις.
Συμπέρασμα: Εκπληκτική ταινία βρετανικού τρόμου με τεράστια επιρροή στη μελλοντική εξέλιξη της horror σκηνής. Από τις καλύτερες ανθολογίες τρόμου όλων των εποχών. Αειθαλής και μεγαλειώδης, δεν χάνει τη μαγεία της παρά το πάνω από μισό αιώνα χρονικό διάστημα που κουβαλάει στις πλάτες της.
Βαθμός:
Gore:
👉 Οι καλύτερες σκηνές (spoilers):
- Η μακάβρια ατάκα του οδηγού της νεκροφόρας και το σοκαριστικό φινάλε της πρώτης ιστορίας.
- Το υψηλό σασπένς μπροστά στον μυστηριώδη καθρέφτη της τρίτης ιστορίας.
- Η τρομερά πειστική απεικόνιση της παρανοϊκής σχέσης του εγγαστρίμυθου με την κούκλα του στην τελευταία ιστορία.
- Οι τρομακτικές, ανατρεπτικές και σουρεαλιστικές σκηνές που μας καθηλώνουν στο μεγαλειώδες φινάλε του έργου.
