Μια από τις τελευταίες και καλύτερες δουλειές του Mario Bava, ήταν η αριστουργηματική ταινία του 1974, «Lisa and the Devil». Ύστερα από την επιτυχία της ταινίας αλλά και του -αμερικάνικης παραγωγής- «The Exorcist» (1973), ο παραγωγός Alfredo Leone και ο γιός του Bava, Lamberto (εξίσου καταξιωμένος σκηνοθέτης του ιταλικού horror), θέλησαν να δώσουν μια άλλη διάσταση στην ταινία, προσθέτοντας στον βασικό χαρακτήρα μια πιο «δαιμονισμένη» πτυχή, την αμέσως επόμενη χρονιά, στο «The House of Exorcism» (με σκηνές από την αυθεντική ταινία, «Lisa and the Devil»).
Ένα τουριστικό γκρουπ καταφθάνοντας στο Τολέδο της Ισπανίας, ξεναγείται στα αξιοθέατα της πόλης, ενώ μία τουρίστρια, η Lisa (Elke Sommer), αποστασιοποιείται από το πλήθος για να μεταβεί σε ένα μαγαζί με τουριστικά, εκεί γύρω. Έπειτα χάνεται, ωστόσο τα ίχνη της ακολουθούνται από έναν μυστηριώδη άντρα (Telly Savalas) που τυχαίνει να έχει τρομακτική ομοιότητα με μια τοιχογραφία απεικόνισης του διαβόλου, που είχε προηγουμένως πέσει στα μάτια της. Λίγο αργότερα, την πλησιάζει ένας άγνωστος μυστακοφόρος άντρας (εξίσου πανομοιότυπος αυτή την φορά με την κούκλα που κουβαλούσε μαζί του εκείνος ο αινιγματικός άντρας που μονίμως εμφανίζεται στον δρόμο της), τον οποίο απωθεί τρομαγμένη, με αποτέλεσμα την πτώση και ύστερα τον (πιθανό προς το παρόν) θάνατο του.
Η πρωταγωνίστρια αρκετά απομακρυσμένη πλέον από οποιοδήποτε ίχνος γνώριμου περιβάλλοντος, βρίσκει ένα ζευγάρι το οποίο συμφωνεί με τον σοφέρ τους να την μεταφέρουν στο ξενοδοχείο της. Το αυτοκίνητο όμως, τελικά καταρρέει μπροστά σε μια έπαυλη, όπου ως μπάτλερ δουλεύει εκείνος ο μυστηριώδης τύπος που είναι ολόιδιος με την τοιχογραφία, συστηνόμενος ως Leandro. Ο νεαρός Maximiliam (ιδιοκτήτης της έπαυλης), επιδιώκει να πείσει την Lisa και το ζευγάρι με τον σοφέρ, να μείνουν μαζί με εκείνον και την Κόμισα -την τυφλή μητέρα του- στο «φτωχικό» τους. Εκείνη, παρά τους ενδοιασμούς της επιλέγει να περάσει το βράδυ της εκεί, μέχρι να βρει τρόπο να γυρίσει πίσω. Από εδώ και ύστερα, ξεκινάει ένα ταξίδι φαντασίας δίχως τέλος για την ηρωίδα, που δεν είναι σίγουρη εάν πρόκειται για μια εξερεύνηση του παρελθόντος, με αναγεννησιακό άρωμα και πληθώρα όμορφων αναμνήσεων μιας άγνωστης ζωής ή για την διαδρομή της από το καθαρτήριο προς… την κόλαση!
Η πρωτότυπη μορφή της ταινίας δεν κυκλοφόρησε ποτέ στις ιταλικές κινηματογραφικές αίθουσες, παρά αλλοιώθηκε αρκετά ώστε να την έχουμε πλέον στα χέρια μας.
Αγαπημένη θεματολογία του Mario Bava, αποτελεί η αναζήτηση της έννοιας της μετενσάρκωσης και χαρακτηριστικό του, δύο ηρωίδες, μια από το παρελθόν και μια από το μέλλον που μοιράζονται μια συγκλονιστική ομοιότητα. Στο «Lisa and the Devil» ακολουθεί μια σειρά δολοφονιών, που δεν αποτελούν κανένα μυστήριο ως προς την ταυτότητα του δολοφόνου, αφού κατά κάποιο τρόπο οι χαρακτήρες εν τέλει αλληλοσκοτώνονται, αλλά ως προς τα αναπάντητα ερωτήματα, που η απάντηση τους απαιτεί την καταφυγή στο παραφυσικό. Η Lisa είναι πράγματι ολόμοια με την πρώην ερωμένη του Maximiliam, την Elena, ένα μισητό για την Κόμισα πρόσωπο, καθώς διατηρούσε παράνομη σχέση με τον δεύτερο σύζυγο της, Carlos (ο άντρας με το μουστάκι). Ο Maximiliam, αποφασισμένος να αποκαλύψει στην Lisa το μυστικό του, την οδηγεί στο «κρυμμένο» δωμάτιο, όπου θα αντικρίσει την νεκρή σκελετωμένη Elena. Αφού την αφήσει λιπόθυμη, την βιάζει δίπλα στο πτώμα ενώ στα αυτιά του ηχεί το χλευαστικό «κακάρισμα» της πεθαμένης αγαπητικιάς του, σε μια σουρεαλιστική νεκροφιλική σκηνή, περιτυλιγμένη με μια γλυκιά μελωδία που παραπέμπει σε ισπανόφωνο ρομάντζο.
O Telly Savalas, μας χαρίζει μια καθηλωτική ερμηνεία, με κωμική και ταυτόχρονα αποπνικτικά επιβλητική διάθεση, υποδυόμενος -την δικαιολογημένα απολαυστικότερη φυσιογνωμία της ταινίας- τον Leandro. Ένα από τα πλέον ανατριχιαστικά του γνωρίσματα, είναι ότι έχει στην κατοχή του μια συλλογή από κούκλες (ομοιώματα) δικής του κατασκευής, που η καθεμία αντιστοιχεί σε κάθε πρόσωπο της ιστορίας. Αφήνει την αίσθηση ότι είναι πάντοτε και παντού παρόν και ότι συνομιλεί με το κοινό, το οποίο είναι κατά έναν τρόπο, συνένοχο στα εγκλήματα που μοιάζει σαν να προκαλεί ο ίδιος, παρότι στην πραγματικότητα αυτό δεν επιβεβαιώνεται ποτέ. Πρόκειται για ένα πρόσωπο εξαιρετικά μυστηριώδες που αξίζει να αναλύσει κανείς μέχρι και την τελευταία σπιθαμή, και στην προκειμένη περίπτωση μέχρι και το τελευταίο καρέ, που θα πιάσεις την κλεφτή υπονοούμενη ματιά στον θεατή, στα πλάνα που αντανακλάται η όψη του (στην λίμνη κατά την διάρκεια της συζήτησης του με τον σοφέρ και στο -λουσμένο από κόκκινο κρασί- πάτωμα της τραπεζαρίας την ώρα του δείπνου).
Μετά την επική σκηνή νεκρολαγνείας και της επακόλουθης (ενός διαπληκτισμού ανάμεσα στον Maximiliam και την Κόμισα), η πρωταγωνίστρια ξυπνάει με το γυμνό της σώμα αλλά και ολόκληρη την έπαυλη τυλιγμένα στα φυτά, απεικονίζοντας ένα σύγχρονο «Κήπο της Εδέμ». Στο αμέσως επόμενο πλάνο, βγαίνει από το σπίτι με την αρχική της ενδυμασία, το οποίο έχει πια μετατραπεί σε μια πελώρια ζούγκλα από «πεθαμένα» φυτά και μισοσπασμένα αγάλματα, σε μια ξέθωρη εικόνα ονειρικής υπόστασης. Στην τελευταία σκηνή, η Lisa βρίσκεται ολομόναχη σε ένα ολόκληρο αεροπλάνο, ενώ στην συνέχεια θα ανακαλύψει ότι συνεπιβάτες της είναι το ζευγάρι και ο σοφέρ τους, ο Carlos, ο Maximiliam και η Κόμισα και τέλος, ότι πιλότος είναι ο Leandro (the devil).
Το «Lisa and the devil» είναι αναντίρρητα ένα έργο πολλών αναγνώσεων, στο οποίο ο Bava εννοεί πολλά, αλλά ταυτόχρονα ίσως και τίποτα. H Lisa, ερχόμενη για τα μουσεία, τις τοιχογραφίες και όλων των ειδών τα ανθρώπινα έργα της αρχέγονης Ισπανίας, μπαίνει ως «Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων» σε μια τρύπα ενός σύμπαντος, με αναγεννησιακά αγάλματα, χαλασμένα ρολόγια και μια ξεθωριασμένη πλέον αίγλη. Η αριστοκρατική έπαυλη με το πέρασμα των λεπτών της ταινίας, χάνει την λάμψη της και από ένα εντυπωσιακό «ανάκτορο» γεμάτο ζωή, καταλήγει μισογκρεμισμένο και σκοτεινό, σαν ένα παρατημένο μνημείο. Στην διάρκεια μιας νύχτας, οι χαρακτήρες μένουν αναλλοίωτοι, ενώ το σκηνικό «καταρρέει», σε μια εφιαλτική απεικόνιση του στατικού παρελθόντος, το οποίο τόσο πολύ αγαπάμε να αναπολούμε.
Θετικά: Πρωτότυπα δομημένες σκηνές που συμπεριέχουν στοιχεία από όλων των ειδών τις τέχνες, αριστοκρατικά ανατριχιαστικό και παραμυθένια αλληγορικό, εφιαλτική μουσική
Αρνητικά: Μοναδικό αρνητικό αποτελεί η συχνά ακατανόητη πλοκή και το συνεχές μυστήριο που σπανίως ξεδιαλύνεται ολοκληρωτικά, κάτι που για άλλους δεν παύει να αποτελεί θετικό χαρακτηριστικό της ταινίας
Βαθμός:
👆 Οι καλύτερες σκηνές (spoilers):
- Η πρώτη γνωριμία της Lisa με τον Leandro στο μαγαζί με τις αντίκες, υπό το άκουσμα μιας γλυκιάς (και αρκετά creepy) μελωδίας ενός μουσικού κουτιού.
- Η σοκαριστική ερωτική σκηνή ανάμεσα στον Maximiliam και την νεκρή Helena.
- Η σκηνή όπου η Lisa, ξυπνάει γυμνή μέσα στην «ζουγκλοποιημένη» κρεβατοκάμαρα και ύστερα βγαίνει στην καταπράσινη αυλή την οποία έχουν κατακυριεύσει τα φυτά.