Υπάρχουν κάποια φιλμ τρόμου που διακρίνονται για την ιστορική τους σημασία και όχι τόσο για την πρωτοτυπία τους. Τέτοια περίπτωση είναι και το αναγνωρισμένο πλέον «Saw» των James Wan και Leigh Whannell που τάραξε τα νερά εκεί στο 2004. Δεν πρόκειται για εντελώς καινοτόμο φιλμ αφού είναι οφθαλμοφανής η επιρροή του θρυλικού «Seven» (1995) πάνω του κάτι που δεν αρνήθηκε ούτε ο σεναριογράφος και ένας εκ των βασικών πρωταγωνιστών του «Saw» Leigh Whannell. Όπως και στο «Seven» έτσι κι εδώ δύο ντετέκτιβ βρίσκονται στα ίχνη ενός ψυχοπαθή δολοφόνου που σκοτώνει τα θύματά του (ή ορθότερα τα αφήνει να σκοτωθούν) ακολουθώντας μια αρρωστημένη υπαρξιακή φιλοσοφία.
Ωστόσο, το «Saw» διαφοροποιείται σε βασικές πτυχές του κοινού άξονα. Ουσιώδης διαφορά είναι η εξιστόρηση από την πλευρά των υποψήφιων θυμάτων στα οποία δίνεται η ευκαιρία να αποφύγουν τον προγραμματισμένο θάνατό τους αν ακολουθήσουν συγκεκριμένες οδηγίες αλλά και με σοβαρό τίμημα. Με άλλα λόγια η πλοκή αναπτύσσεται σε δύο ταμπλό, αυτό της αστυνομικής έρευνας και αυτό των παγιδευμένων θυμάτων που προσπαθούν να καταλάβουν τι τους έχει συμβεί και πώς μπορούν να γλιτώσουν. Επίσης το «Saw» εισήγαγε ένα πρωτοφανές κίνητρο εκ μέρους του μανιακού, αυτό της εκτίμησης της αξίας της ζωής μέσω γνωριμίας με την απειλή του θανάτου. Ταυτόχρονα εμπλούτισε το cinema τρόμου με μια νέα, κλασική πλέον φιγούρα «κακού», αυτή του απόκοσμου Billy. Ο «κούκλος» Billy -την έμπνευση του οποίου ο Wan χρωστάει μάλλον σε μια παρόμοια ανατριχιαστικής όψης κούκλα που εμφανίζεται στο «Deep Red» (1975) του Dario Argento- χρησιμεύει για να μεταδίδει ηχογραφημένα μηνύματα στα υποψήφια θύματα ή στους επιζώντες των βάρβαρων δοκιμασιών που τους επιβάλλει ο μανιακός με το παρατσούκλι Jigsaw.
Η υπόθεση -που προφανώς οι περισσότεροι γνωρίζουν- επικεντρώνεται σε δύο άγνωστους κατά τα φαινόμενα άνδρες που χωρίς να θυμούνται λεπτομέρειες βρίσκονται αλυσοδεμένοι από το ένα πόδι σ’ ένα μικρό δωμάτιο. Ανάμεσά τους κείτεται μπρούμυτα το πτώμα ενός άνδρα που φέρει σοβαρό τραύμα στο κεφάλι και ένα πιστόλι στο χέρι του. Βαθμιαία προκύπτουν διάφορα hints εντός του χώρου παρέχοντας χρήσιμες πληροφορίες για την μελλοντική επιβίωση των δύο αντρών όπως ηχογραφημένα μηνύματα σε κασέτες, κρυφά σημεία στους τοίχους κ.α. Την ίδια στιγμή ένας παρανοϊκός έχει αιχμαλωτίσει την οικογένεια ενός εκ των δύο ανδρών. Πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν οι δύο άντρες για να αποκτήσουν την ελευθερία τους; Τι θυσίες είναι διατεθειμένοι να κάνουν για να μείνουν στη ζωή;
18 ημέρες χρειάστηκαν για να ολοκληρωθούν τα γυρίσματα του «Saw». Αρχικά το φιλμ κυκλοφόρησε με την ένδειξη NC-17, ήταν δηλαδή ακατάλληλο για ηλικίες κάτω των 18 ετών. Αργότερα ο σκηνοθέτης αφαίρεσε μερικές βίαιες σκηνές ώστε να πάρει το R rating.
Το «Saw» μελετά τα όρια αντοχής του ανθρώπου όταν βρεθεί σε μια απελπιστικά δύσκολη κατάσταση. Παρακολουθεί τη μεταστροφή του μέσου φιλήσυχου πολίτη σε φοβισμένο ζώο που κάνει το παν για να αποφύγει τον κυνηγό του και το τέλος του. Το ρητό «ο θάνατός σου η ζωή μου» παγιώνεται σε απαράβατο κανόνα κατά τη διάρκεια του βασανιστικού αγώνα των υποψήφιων θυμάτων. Στο cast ξεχωρίζει η παρουσία των Cary Elwes (Robin Hood: Men in Tights, The Princess Bride κ.α.) και Danny Glover – ο κλασικός συνεργάτης του Gibson στο «Φονικό Όπλο»- ενώ ο ρόλος του Jigsaw καλύπτεται άψογα από τον Tony Bell που άργησε να κάνει το μεγάλο κινηματογραφικό μπαμ (κάλλιο αργά παρά ποτέ βέβαια). Τo τελικό αποτέλεσμα δικαίωσε τις προσδοκίες των δημιουργών του αφού το «Saw» πέρα από την ευρεία εκτίμηση των οπαδών της horror σκηνής σημείωσε τεράστια επιτυχία και στο box office.
Και όπως ήταν αναμενόμενο γονιμοποίησε τα πολυάριθμα sequels που παρά την διόγκωση της βίας και του gore, δεν διαθέτουν την φρεσκάδα του πρώτου μέρους όντας εκνευριστικά τυποποιημένα και αναληθοφανή. Εκτός από τα sequels πολλές ύστερες ταινίες τρόμου χρησιμοποίησαν τη συνταγή του «Saw» με ανάμεικτα αποτελέσματα. Παρά τις ελάχιστες σεναριακές υπερβολές, το «Saw» χάρισε έναν αέρα ανανέωσης στο cinema τρόμου που φαινόταν να περνά μια νέα περίοδο αβεβαιότητας και έλλειψης ιδεών με τα νέο-slasherάκια της σειράς που ξεπήδησαν από το «Scream» του 1996 και τις τυπικές ιστορίες φαντασμάτων που μας κατέκλυζαν. Το συγκλονιστικό του φινάλε ήταν από τα πιο πρωτότυπα της εποχής. Αναμφίβολα συγκαταλέγεται στα καλύτερα θρίλερ/τρόμου της δεκαετίας 2000-2009.
Θετικά: Ευφυές σενάριο, πολύ καλές ερμηνείες, δυναμική σκηνοθεσία, έξυπνη διχοτόμηση της πλοκής, σοκαριστικό φινάλε, η καθιέρωση άλλης μιας κακόβουλης φιγούρας στο cinema τρόμου.
Αρνητικά: Ελάχιστες υπερβολές στο σενάριο.
Συμπέρασμα: Φρέσκο, ευφυές και σοκαριστικό φιλμ τρόμου με σπουδαία ιστορική σημασία. Από τις καλύτερες ταινίες τρόμου της περασμένης δεκαετίας.
Βαθμός:
Gore:
👆 Οι καλύτερες σκηνές (spoilers):
- Η μορφή του Billy, μιας από τις ανατριχιαστικότερες κούκλες στη σκηνή του τρόμου.
- Η αγωνιώδης σκηνή όπου η Amanda προσπαθεί να αφαιρέσει τον μηχανισμό που θα κομμάτιαζε το σαγόνι της.
- Το αριστουργηματικό φινάλε που τα έχει όλα: απροβλεψιμότητα, ένταση, βία, σασπένς, παράνοια…
