Αναμφίβολα ανήκει στην ελίτ των κορυφαίων δημιουργών ταινιών τρόμου όλων των εποχών. Ο λόγος για τον Ιταλό κινηματογραφιστή Dario Argento ο οποίος με την πλούσια και ποιοτική φιλμογραφία του έχει χαρίσει αμέτρητες συγκινήσεις στους φίλους της σκηνής. Η επιρροή των έργων του υπήρξε σίγουρα μεγάλη με αποδέκτες τόσο συναδέλφους του όσο και ολόκληρα ιδιώματα στον χώρο του τρόμου (π.χ. τα slasher).
Γεννήθηκε στη Ρώμη στις 7 Σεπτεμβρίου του 1940. Γιος του παραγωγού ταινιών Salvatore Argento και της Βραζιλιάνας φωτογράφου Elda Luxardo, ο νεαρός κάποτε Dario ανέπτυξε από νωρίς λατρεία για τον κινηματογράφο και ειδικότερα για τη σκηνή του τρόμου, επηρεασμένος από τις νυχτερινές ιστορίες τρόμου που του διηγούταν η θεία του και από τις συναρπαστικές ιστορίες των Hans Christian Andersen, Edgar Allan Poe και των Αδερφών Grim. Ξεκίνησε να γράφει σε διάφορα περιοδικά με θέμα τον κινηματογράφο όταν ακόμα βρισκόταν στο λύκειο. Ο Dario προτίμησε να μην πάει στο Πανεπιστήμιο και το επόμενο βήμα του ήταν να γίνει αρθογράφος στην καθημερινή εφημερίδα «Paese Sera» της Ρώμης. Συνέχισε γράφοντας σενάρια για διάφορες, όχι τόσο γνωστές ιταλικές ταινίες ποικίλων κατηγοριών (αστυνομικά, κωμωδίες, γουέστερν) ώσπου το 1968 πετυχαίνει την πρώτη του ιστορική συνεργασία: βάζει την προσωπική του σφραγίδα στο σενάριο του κλασικού σπαγγέτι γουέστερν «Once Upon A Time In The West» του τεράστιου Sergio Leone.
Η σημαντική αυτή συμμετοχή του φιλόδοξου Dario στην ιστορία ενός από τα καλύτερα γουέστερν όλων των εποχών, ξεθαρρεύει το νεαρό σεναριογράφο και χωρίς να χρονοτριβήσει επιχειρεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο του δύο χρόνια μετά. Το «The Bird With The Crystal Plumage» (πρωτότυπος τίτλος: L’uccello dalle piume di cristallo) κυκλοφόρησε στις 19 Φεβρουαρίου 1970 και αμέσως έγινε επιτυχία στο box office της Ιταλίας μαζεύοντας 1.650.000.000 ιταλικές λίρες, το διπλάσιο σχεδόν ποσό του προϋπολογισμού του. Επίσης γνώρισε σημαντική επιτυχία και έξω από τα ιταλικά σύνορα.
Το συγκεκριμένο ντεμπούτο θεωρείται σταθμός για την ιταλική σκηνή ντετεκτιβικού τρόμου που είναι γνωστή ως «giallo». Αξιοποιώντας αποτελεσματικά την πετυχημένη συνταγή του κλασικού «Blood And Black Lace» (1964) του πατέρα των giallo Mario Bava, αναγνωρίζεται ως το εφαλτήριο για την ασταμάτητη βροχή από ταινίες giallo που κατέκλυσαν το ιταλικό cinema τα επόμενα χρόνια. Όπως ήταν αναμενόμενο πολλοί ταλαντούχοι Ιταλοί σκηνοθέτες έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την επιτυχία του «The Bird With The Crystal Plumage» υιοθετώντας παρόμοιες τεχνικές με αποτέλεσμα την διαμόρφωση μιας εξαιρετικά πλούσιας και ποιοτικής υποκατηγορίας τρόμου για την οποία η Ιταλία μπορεί να περηφανεύεται. Παράλληλα το φιλμ έθεσε τις βάσεις για μια σπουδαία συνέχεια από τον δημιουργό του. Ο Argento θα χρησιμοποιήσει πολλά μοτίβα από το ντεμπούτο του στις επόμενες δουλειές του που θα παγιώσουν το δικό του ξεχωριστό, περίτεχνο, σκηνοθετικό στιλ για το οποίο λατρεύεται από τους φίλους του «καλλιτεχνικού» τρόμου.
Το 1971 ο Argento κυκλοφορεί άλλα δύο αξιόλογα giallo, τα «The Cat o’ Nine Tails» και «Four Flies On Grey Velvet» τα οποία μαζί με το εμβληματικό ντεμπούτο του αναγνωρίζονται συχνά ως άτυπη τριλογία υπό την ονομασία «Animal Trilogy» (προφανώς λόγω των ζώων που αναφέρονται στους τίτλους των εν λόγω ταινιών). Εκείνη την περίοδο ξεκινά και η σταθερή συνεργασία του σκηνοθέτη με το ροκ συγκρότημα Goblin του οποίου τα μαγευτικά μουσικά θέματα θα συνοδεύσουν πολυάριθμες ταινίες του στο μέλλον.
Μετά από ένα αναμφισβήτητα ποιοτικό ξεκίνημα ο Argento ρισκάρει με τηλεοπτικές συνεργασίες. Το 1973 δημιουργεί για το ιταλικό δίκτυο RAI μια ανθολογία τρόμου/θρίλερ/μυστηρίου με στοιχεία δράματος αποτελούμενη από τέσσερα επεισόδια. Η συμπαθητική αυτή προσπάθεια φέρει τον τίτλο «Door Into Darkness» (La porta sul buio) και ο Argento σκηνοθετεί τα δύο από τα τέσσερα επεισόδια. Πρόκειται για το «The Tram» που έγραψε και σκηνοθέτησε υπό το ψευδώνυμο Sirio Bernadotte και το «Eyewitness» που έγραψε μαζί με τον βοηθό του, Luigi Cozzi. Στην επόμενη τηλεοπτική προσπάθειά του που τιτλοφορείται «The Five Days», ο Argento καταπιάνεται με το δράμα και την κωμωδία, αλλά αποτυγχάνει και ευτυχώς για εμάς θα επιστρέψει σύντομα στα giallo με θεαματικά αποτελέσματα.
Έτος σταθμός το 1975. Τη χρονιά αυτή ο Argento δημιουργεί ένα από τα σπουδαιότερα φιλμ τρόμου της καριέρας του (για ορισμένους ίσως και το σπουδαιότερο). Το όνομα του αριστουργήματος είναι «Profondo Rosso» ή «Deep Red» όπως έχει επικρατήσει διεθνώς. Το «Deep Red» με την πανέξυπνη πλοκή, την ευφυή απροβλεψιμότητά του, τα στοιχειωμένα μουσικά θέματα των Goblin και τα στυλιζαρισμένα λουτρά αίματος απογειώνεται σε δυσθεώρητα ύψη και δικαίως θεωρείται ένα από τα καλύτερα giallo όλων των εποχών – για πολλούς ακόμα και το καλύτερο.
Το εν λόγω φιλμ απέκτησε διεθνή αναγνώριση και μαζί με όλη την πρώιμη giallo φιλμογραφία του Argento επηρέασε σκηνοθέτες κολοσσούς του cinema τρόμου όπως τον John Carpenter. Από την εποχή των γυρισμάτων του «Deep Red» ξεκινά η επαγγελματική αλλά και ερωτική σχέση του σκηνοθέτη με την ηθοποιό, σεναριογράφο και παραγωγό Daria Nicolodi η οποία πρωταγωνιστεί στο «Deep Red» ενώ συμμετέχει και σε άλλες ταινίες του Argento μέχρι και το 1987 από διάφορα πόστα. Μαζί της ο Argento θα γίνει δεύτερη φορά πατέρας αποκτώντας την Asia η οποία θα πρωταγωνιστήσει μελλοντικά σε πολλές δουλειές του πατέρα της.
Το 1977 ο Ιταλός κυκλοφορεί άλλο ένα διαμάντι που δεν είναι άλλο από το εφιαλτικό αριστούργημα «Suspiria», εξερευνώντας αυτή τη φορά μεταφυσικά μονοπάτια. Η καλλιτεχνική εικόνα του «Suspiria» υποστηριζόμενη από την περίτεχνη σκηνοθεσία του Argento και ένα από τα εφιαλτικότερα μουσικά θέματα όλων των εποχών (σ.σ. ξανά από τους Goblin) μαγεύει κοινό και κριτικούς ανά τον κόσμο ο οποίος υποκλίνεται μπροστά στο αδιαμφισβήτητο σκηνοθετικό μεγαλείο του Ιταλού. Το «Suspiria» αποτελεί το πρώτο μέρος της τριλογίας «The Three Mothers» που θα συμπληρωθεί από το πολύ καλό και επίσης καλλιτεχνικό «Inferno» του 1980 και το πολύ μέτριο «Mother of Tears» του 2007. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πριν το «Inferno» ο Argento συνεργάστηκε με τον George Romero συμμετέχοντας στην παραγωγή και στο soundtrack του cult classic «Dawn of the Dead» του 1978.
Η είσοδος του Dario Argento στα 80s έγινε με το αξιολογότατο «Inferno» το οποίο παρέμενε σε supernatural μοτίβα όπως και το «Suspiria». To 1982 όμως ο Ιταλός θα επιστρέψει στα giallo με το εξαιρετικό «Tenebrae», άλλο ένα πολυσυζητημένο, προκλητικό και βίαιο giallo με ευφυή πλοκή. Το «Tenebrae» είχε ευρεία προβολή στην Ιταλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά περιορισμένη στις ΗΠΑ ενώ αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα με την λογοκρισία της εποχής. Στη Μεγάλη Βρετανία μάλιστα απαγορεύτηκε, μπαίνοντας στην περιβόητη μαύρη λίστα των video nasties.
Το 1985 ο Argento κυκλοφορεί το καταπληκτικό «Phenomena» στο οποίο συνδυάζει την giallo και την supernatural παράδοση με μαεστρικό τρόπο. Το «Phenomena» είναι μια από τις πρώτες ταινίες της Jennifer Connelly και για μια ακόμα φορά τα μουσικά θέματα των Goblin (και όχι μόνο) μαγεύουν. Στην Ιταλία και στην Ισπανία σημείωσε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία ενώ στις ΗΠΑ κυκλοφόρησε λογοκριμένο με τον διαδεδομένο τίτλο «Creepers».
Την ίδια χρονιά ο Argento συνεργάζεται και με τον Lamberto Bava (γιο του μεγάλου Mario Bava) αναλαμβάνοντας την παραγωγή του cult φιλμ τρόμου «Demons» κάνοντας το ίδιο και για το sequel «Demons 2» του 1986 έχοντας συνεισφέρει και στο σενάριο των δύο ταινιών. Το 1987 μάς προσφέρει άλλο ένα σπουδαίο giallo που θεωρείται από αρκετούς το τελευταίο μεγάλο φιλμ του Ιταλού, άποψη που δεν συμμεριζόμαστε ακριβώς. Πρόκειται για το αιματοβαμμένο και συνάμα καλλιτεχνικό «Opera», μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες του Ιταλού στην χώρα του. Δυστυχώς για τον ίδιο, η επιτυχία του «Opera» επισκιάζεται από ορισμένα δυσάρεστα περιστατικά στην προσωπική του ζωή όπως ο θάνατος του πατέρα του την περίοδο των γυρισμάτων και ο χωρισμός του με την χρόνια σύντροφό του Daria Nicolodi. Η παραγωγική γι’ αυτόν δεκαετία του ’80 τελειώνει με άλλη μια συνεργασία, αυτή την φορά με τον σπουδαίο Ιταλό σκηνοθέτη Michele Soavi το 1989. Ο Argento συνεισφέρει στην παραγωγή και στο σενάριο του «The Church» (La Chiesa) που συχνά αναγνωρίζεται ως το τρίτο μέρος της σειράς των ταινιών «Demons» και «Demons 2».
Το επόμενο βήμα του Ιταλού, ο οποίος είχε μετακομίσει προσωρινά (μέχρι το 1995) στις ΗΠΑ, γίνεται το 1990 με μια αξιόλογη συνεργασία με τον θρύλο των ζομποταινιών George Romero. Οι δύο σκηνοθέτες δημιουργούν την ανθολογία τρόμου «Two Evil Eyes» (Due Occhi Diabolici) δίνοντας κινηματογραφική υπόσταση σε δύο ιστορίες του μεγάλου Edgar Allan Poe. Το segment του Argento βασίζεται στην ιστορία «The Black Cat» και κατά γενική ομολογία κερδίζει τις εντυπώσεις. Το 1993 ο Argento παραδίδει άλλο ένα σπουδαίο giallo, το «Trauma», όπου πρωταγωνιστεί για πρώτη φορά η κόρη του, Asia Argento.
Η ίδια θα πρωταγωνιστήσει και στο επόμενο φιλμ τρόμου του πατέρα της το 1996 με τίτλο «The Stendhal Syndrome», το πρώτο φιλμ που ο Argento χρησιμοποιεί CGI για ορισμένα ειδικά εφέ. Παρά τα ενδιαφέροντα θέματα που εξερευνά το έργο, από το σημείο αυτό και μετά διαφαίνονται κάποιες ανησυχητικές αδυναμίες που θορύβησαν τους fans του Ιταλού μετρ. Πάντως, παρά τις ανάμεικτες κριτικές και τα σύννεφα αμφισβήτησης που άρχισαν δειλά δειλά να συσσωρεύονται, το φιλμ έγινε η μεγαλύτερη επιτυχία του Argento στην Ιταλία και ο ίδιος έχει να περηφανεύεται για το γεγονός ότι είναι ο μόνος σκηνοθέτης που του επετράπη να γυρίσει πλάνα στο διάσημο μουσείο τέχνης της Φλωρεντίας Uffizi Gallery.
Δυστυχώς οι δυσοίωνες προβλέψεις μετά το «The Stendhal Syndrome» επιβεβαιώθηκαν με το απαράδεκτο «Phantom of the Opera» που ακολούθησε το 1998. Πρόκειται για μια αιματηρή εκδοχή της κλασικής ιστορίας του Gaston Leroux που όμως στερείται σοβαρής σκηνοθεσίας και ηθοποιίας, μοιάζοντας για πρόχειρη δουλειά κάποιου τυχαίου και άσημου τυχοδιώκτη και όχι ενός πολύπειρου και ικανότατου κινηματογραφιστή. Πάντως ο Argento δεν πέρασε στην σημερινή περίοδο παρατεταμένης παρακμής με κατεβασμένα τα χέρια. Το πάλεψε σκληρά και για μισή περίπου δεκαετία έδωσε στο κοινό του μερικές αξιόλογες δουλειές που τον διατήρησαν στην επιφάνεια με αξιοπρέπεια.
Με το «Sleepless» (Non ho sonno) του 2001 βρίσκει σποραδικά τον παλιό καλό του εαυτό αξιοποιώντας την πλούσια giallo κληρονομιά του (κυρίως το θρυλικό «Deep Red»). Το «The Card Player» του 2004 μπορεί να στερείται της παραδοσιακής σκηνοθετικής του φινέτσας αλλά δεν παύει να βλέπεται ευχάριστα σαν ένα καλογραμμένο αστυνομικό θριλεράκι που διαχειρίζεται σχετικά καλά την ευρεία διάδοση του internet στο κυρίως θέμα του. Η τηλεταινία «Do You Like Hitchcock?» (2005) συνιστά ευχάριστη έκπληξη ενσωματώνοντας αποτελεσματικά διάφορα παραδοσιακά χιτσκοκικά μοτίβα σε μια πολύ ευκολοχώνευτη ταινία που αποδίδει φόρο τιμής στον απόλυτο άρχοντα του σασπένς. Επίσης τα δύο επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς «Masters of Horror» που σκηνοθέτησε το 2005 (Pelts) και 2006 (Jennifer) έχουν γενικά αποσπάσει θετικά σχόλια.
Επειδή όμως το γυαλί που σπάει δεν ξανακολλάει (τουλάχιστον όχι εύκολα), με το απογοητευτικά μέτριο «Mother of Tears» (La terza madre) του 2007 ξεκινά η απότομη ποιοτική πτώση στην καριέρα του Argento που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το προβληματικό «Giallo» του 2009 και το εντελώς απαράδεκτο «Dracula 3D» του 2012 αποτελούν μακράν τις χειρότερες στιγμές στη φιλμογραφία του Ιταλού μαζί με το «Phantom of the Opera», προκαλώντας απογοήτευση στους οπαδούς του που πλέον σκέφτονται σοβαρά ότι ο αγαπημένος τους σκηνοθέτης μάλλον πρέπει να εξετάσει την απόσυρσή του από την ενεργό δράση. Έτσι κι αλλιώς η καριέρα του είναι γεμάτη από λάμψη, η δόξα είναι εδώ και πολύ καιρό κερδισμένη και η αναγνώριση δεδομένη από τους απανταχού φίλους του ποιοτικού τρόμου. Η σημαντική επιρροή του στο cinema τρόμου είναι αναντίρρητη. Δεν χρειάζεται να κάνει κάτι άλλο για να μας πείσει λοιπόν. Αρκεί απλά μια προβολή των θαυμάσιων ταινιών του από τον μακρύ κατάλογο της ένδοξης φιλμογραφίας του. Thanks Dario…
EXTRA INFO
– Σκηνοθετικές τεχνικές και συνηθισμένα μοτίβα στις ταινίες του Dario Argento είναι τα εξής:
- Κοντινές λήψεις των ματιών, συχνότερα αυτών του δολοφόνου.
- Συχνές λήψεις των χεριών του δολοφόνου την ώρα που σκοτώνει ή ετοιμάζεται να σκοτώσει τα θύματά του. Στις σκηνές αυτές τα χέρια είναι του ίδιου του Argento και συνήθως φορούν μαύρα γάντια.
- Συνηθίζεται ο πρωταγωνιστής να είναι ένας ξένος (Αμερικανός ή Βρετανός) που βρίσκεται κάπου στην Ευρώπη, συχνά στην Ιταλία.
- Συχνά ο πρωταγωνιστής ασχολείται με κάποιο καλλιτεχνικό επάγγελμα όπως μουσικός, τραγουδιστής, συγγραφέας, χορεύτρια κ.α.
- Εφαρμογή τεχνικών παραπλάνησης του θεατή μέσω αδυναμιών των πρωταγωνιστών να παρατηρήσουν ή να ερμηνεύσουν σωστά μια κατάσταση.
- Συχνή χρήση αλλόκοτων, ιδιαίτερων και ατμοσφαιρικών μουσικών θεμάτων προς αύξηση του τρόμου και του σασπένς.
- Συχνή χρήση steadicam.
- Όλες οι αφηγήσεις στις ταινίες του γίνονται από τη φωνή του ίδιου του Argento.
– Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Marisa Casale με την οποία απέκτησε μία κόρη, την Fiore Argento.
– Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ο Argento σχεδίαζε να συνεργαστεί με τον έτερο θρύλο του ιταλικού τρόμου Lucio Fulci για μια ταινία τρόμου. Λόγω οικονομικών δυσκολιών το project αναβλήθηκε και παρότι συγκεντρώθηκαν χρήματα το 1996, ο θάνατος του Fulci το Μάρτιο του ίδιου έτους ακύρωσε το εγχείρημα. Τελικά η ταινία σκηνοθετήθηκε από τον Sergio Stivalleti το 1996 και κυκλοφόρησε το 1997 υπό τον τίτλο «The Wax Mask», με τους Argento και Fulci να κερδίζουν μία θέση στα credits του σεναρίου.
– Ο πατέρας (Salvatore Argento) και ο αδερφός (Claudio Argento) του Dario Argento έχουν συνδράμει πολύ συχνά στις ταινίες του από τις θέσεις του παραγωγού και του εκτελεστικού παραγωγού.
– Το Νοέμβρη του 1997 ο Argento άνοιξε στη Ρώμη ένα μουσείο και κατάστημα με σουβενίρ από ταινίες τρόμου και επιστημονικής φαντασίας με την ονομασία «Profondo Rosso» (από την ομώνυμη ταινία του) στο υπόγειο του οποίου βρίσκονται οι ταινίες του καθώς και τμήματα από τα ειδικά εφέ τους.
– Μια από τις πηγές έμπνευσης του Argento είναι ο αγαπημένος του σκηνοθέτης Ingmar Bergman.
DARIO ARGENTO MOVIE GUIDE
ΔΕΙΤΕ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ: The Bird With The Crystal Plumage (1970), Deep Red (1975), Suspiria (1977), Phenomena (1985)
ΠΡΟΤΕΙΝΟΝΤΑΙ ΑΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΑ: The Cat o’ Nine Tails (1971), Four Flies On Grey Velvet (1971), Inferno (1980), Tenebrae (1982), Opera (1987), Trauma (1993).
ΟΤΑΝ ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ, ΠΙΘΑΝΩΣ ΘΑ ΣΑΣ ΑΡΕΣΟΥΝ: Two Evil Eyes – The Black Cat (1990), The Stendhal Syndrome (1996), Sleepless (2001), Do You Like Hitchcock? (2005)
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΖΩΝΗ: ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ ΚΑΛΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΕΙΤΕ: The Card Player (2004), Mother Of Tears (2007)
ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ ΧΩΡΙΣ ΕΝΔΟΙΑΣΜΟΥΣ: Phantom Of The Opera (1998), Giallo (2009), Dracula 3D (2012)
